Helofytenfilter

Een helofytenfilter is het meest duurzame systeem voor individuele behandeling van afvalwater (IBA systeem). Daarnaast heeft een helofytenfilter het laagste energieverbruik en de geringste onderhoudsbehoefte. Kilian Water heeft sinds 1997 enkele honderden helofytenfilters gerealiseerd.

Een 250 m2 helofytenfilter bij een bungalowpark in de achterhoek, aanleg zomer 2023

De relatieve eenvoud is de kracht van het helofytenfilter. De natuur doet bijna al het werk. Het zijn niet de planten die het afvalwater zuiveren, een veelvoorkomend misverstand, maar de bacteriën die in het filter leven en voordeel hebben aan de wortels van de planten. Ook de wat langzamer groeiende organismen kunnen zich handhaven in het filter en daardoor verdwijnen praktisch alle verontreinigningen in de voedselpyramide.

Een 320 m2 helofytenfilter bij een seizoenswerkershotel in West-Friesland, aanleg voorjaar 2023

Het beste helofytenfilter

Kilian Water heeft in de periode 2016 – 2022 ruim 150 helofytenfilters in Almere Oosterwold gerealiseerd.

Uit de vrijgegeven data van onderzoeksbureau Leaf uit november 2020 is gebleken dat de helofytenfilters van Kilian Water het beste zuiveren van alle IBA systemen die getest zijn. Met name CZV en BZV in de onderstaande tabel zijn van belang.

Helofytenfilters in Nederland
In Nederland gerbuikt men praktisch uitsluitend verticaal doorstroomde helofytenfilters. Dit komt omdat het oppervlak van deze filters relatief klein is en omdat de prestaties van deze filters zeer stabiel zijn. Het verticaal doorstroomde helofytenfilter is geschikt voor het zuiveren van huishoudelijk afvalwater, bijna alle soorten agrarisch bedrijfsafvalwater en zelfs uiteenlopende soorten industrieel afvalwater. Horizontaal doorstromde helofytenfilters halen de in Nederland gestelde eisen aan de kwaliteit van het behandelde afvalwater in de regel niet. Op locaties met sterk wisselende hoeveelheden afvalwater zoals campings en plaatsen met uiteenlopende pubieke functies of als waterzuivering voor ecodorpen of andere vormen van gegroepeerd wonen is een helofytenfilter bij uitstek geschikt.

Andere planten dan riet
Iedere paar jaar duikt er weer een aanbieder op van plantenfilters met andere planten die veel beter zouden zijn dan riet: wilgen, olifantengras, zorgvuldig samengestelde paletten van diverse plantjes, etc. Vrijwel altijd worden er gewone verticaal doorstroomde helofytenfilters gemaakt met een mooi verkooppraatje er bij: “heel uniek en veel beter dan riet”. Oude wijn in nieuwe zakken.

Wilgenfilter
Een helofytenfilter behoeft weinig ruimte, 3 a 4 vierkante meter per inwoner. Een wilgenfilter heeft veel meer ruimte nodig: ga uit van 40 vierkante meter per inwoner. Bij een wilgenfilter wordt al het afvalwater verdampt en dat kost nu eenmaal veel oppervlakte. Vanwege de hoge prijs van grond is een wilgenfilter daarom in Nederland zo kostbaar dat er nog geen is gerealiseerd. Wel zijn er filters geplaatst met de opbouw van een helofytenfilter waar men wilgen in heeft gezet en ze als wilgenfilter verkocht. Kilian Water houdt zich hier verre van.

Waarom kiezen voor een helofytenfilter van Kilian Water?
Kilian Water gerbuikt voor helofytenfilters uitsluitend de beste materialen en bij ieder project zijn we persoonlijk betrokken. Toch zijn we doorgaans relatief goedkoop met onze helofytenfilters. Wie een persoonlijke benadering en het best mogelijke helofytenfilter wenst, kan bij Kilian Water terecht.

Soorten helofytenfilters:

Afbeelding: dwarsdoorsnede van een verticaal doorstroomd helofytenfilter

Op de afbeelding ziet u hoe de vaste stof in het afvalwater in de septic tank (anaerobe voorzuivering) in oplossing gaat. Vervolgens komt het in een pomp put van waaruit het door een dompelpomp over het helofytenfilter gepompt wordt. Tijdens het omlaag zakken wordt het water tussen de wortels van de planten gezuiverd door de bacteriën. Daarna kan het afvalwater hergebruikt, op het oppervlaktewater geloosd, of in de bodem geïnfiltreerd worden. 
Klik op de werking van het helofytenfilter om meer gedetailleerd te lezen hoe het werkt.

Er zijn ook horizontaal doorstroomde helofytenfilters. Het afvalwater wordt niet op het filter gepompt maar het loopt er op vrij verval aan de ene kant in en aan de andere kant weer uit. Hoofdzakelijk vanwege het beperktere zuiveringsrendement en het grotere ruimtebeslag worden horizontaal doorstroomde helofytenfilters in Nederland amper toegepast.

Afbeelding: doorsnede horizontaal doorstroomd helofytenfilter

Afgezien van de hier boven afgebeelde helofytenfilters bestaan er ook vloeivelden die ook helofytenfilters genoemd worden. Hierin meandert het water over de oppervlakte van een ondiepe sloot. Vloeivelden zijn ongeschikt voor het zuiveren van sterk vervuild afvalwater maar dienen vaak als nazuivering (polishing step) na een ander zuiveringssysteem of er wordt afstromend water van (snel) wegen in gebufferd en gezuiverd. Ook zijn vloeivelden goed toepasbaar voor het zuiveren van natuurzwembaden of zwemvijvers.

Terug naar het verticaal doorstroomde helofytenfilter: Hieronder volgen diverse voorbeelden van enkele van de vele verticaal doorstroomde helofytenfilters de we in het verleden in Nederland gerealiseerd hebben.

Dit is een van de oudste helofytenfilters van Kilian Water uit 1998 bij een sinds die tijd bewoonde oude steenfabriek in de uiterwaarden bij Wageningen. Het oppervlak is veertig vierkante meter en het helofytenfilter ontvangt afvalwater van twee woningen en vier ateliers.

Op deze foto staan twee kleine helofytenfilters van elk acht vierkante meter achter elkaar. Een voor grijswaterzuivering waarvan water via een zwemvijver weer gebruikt wordt voor toiletspoeling en vervolgens gaat het afvalwater naar het tweede helofytenfilter waarna het in de bodem geïnfiltreerd wordt.

Een helofytenfilter van zestig vierkante meter voor het behandelen van het afvalwater van een centrum voor natuur en milieu educatie (CNME) en voor de beheerderswoning. Tussen en onder de letters bevindt zich een insectenhotel.

Een helofytenfilter van tweehonderd vierkante meter bij een B&B en camping in Gronigen waarbij het behandelde afvalwater weer gebruikt wordt voor het spoelen van de toiletten en het bijvullen van de vijver.

Hier ziet u een juist ingeplant helofytenfilter bij een kinderboerderij in Arnhem. Het percolaat van de mesthoop wordt hierin ontdaan van uiteenlopende verontreinigingen.

Een, in een rustige uithoek van een landgoed gelegen, helofytenfilter voor acht permanente bewoners.

Veelgestelde vragen

Werkt Kilian Water ook voor particulieren?

Zeker, dat doen we al sinds 1997 en zullen dat ook blijven doen. Particulieren die een betrouwbaar helofytenfilter willen kunnen zelfs nergens beter terecht!

Mag ik voor een helofytenfilter kiezen in plaats van een aansluiting op de riolering?

Voor het lozen van afvalwater via een helofytenfilter geldt dat je ontheffing nodig hebt van de aansluitplicht op het dichtstbijzijnde rioolstelsel. Voor woningen (beperkte lozing) moet je dan meer dan 40 meter van de bestaande roilering lozen. Daarmee heb je niet direct ontheffing, deze moet je eerst nog krijgen van het bevoegd gezag (meestal de gemeente). Zit je minder dan 40 meter vanaf de bestaande riolering of heb je al een (pers)rioolaansluiting op je perceel dan heeft het weinig zin om verder na te denken over een helofytenfilter voor afvalwaterzuivering. De kans dat je ontheffig krijgt van de aansluitplicht is dan namelijk nihil.

Kan ik mijn helofytenfilter ook zelf maken?

De zelfgebouwde helofytenfilters die we de afgelopen ruim 25 jaar tegen zijn gekomen lopen ver uiteen betreffende kwaliteit. Er zijn mensen die een helofytenfilter gemaakt hebben wat keurig voldeed gedurende vele jaren maar er zijn ook voorbeelden waar de wens de vader van de gedachte was qua werking van het helofytenfilter… Op youtube staan uiteenlopende voorbeelden van hoe het niet moet. De meeste helofytenfilters die door particulieren zijn aangelegd zijn op uiteenlopende onderdelen niet goed en daarom is Kilian water terughoudend om aan zelfbouwprojecten deel te nemen.

Mag ik bepaalde producten niet meer gebruiken als ik ga lozen op een helofytenfilter?

Nee, zo lang er sprake is van normaal lozingsgedrag is er geen reden om je leefstijl aan te passen. Het is natuurlijk altijd beter om terughoudend te zijn met het gebruik van giftige stoffen en we raden aan om geen chloor te gebruiken. Ook al kan het filter er best tegen dan is het nog verstandig om bewust te leven zodat het filter optimaal zal werken. En goede vergelijking is het stoken van vochtig hout in een kachel, de kachel kan er best tegen maar levert minder rendement en vraagt meer onderhoud.

Ik wil een helofytenfilter voor een tiny house, wat te doen?

Kilian Water heeft meermaals een bijdrage geleverd aan helofytenfilter projecten voor tiny houses. De in onze optiek juiste manier is een normaal, deugdelijk, helofytenfilter te maken voor meerdere woningen. Zo wordt het geen gepruts en ben je er ook met je tiny house project zeker van dat je afvalwater goed gezuiverd wordt.